Ergenlik (veya buluğ çağı) çocukluk ve yetişkinlik arasındaki gelişimsel geçiş dönemidir. Bir dizi fiziksel, zihinsel, kişilikle ilgili ve toplumsal gelişim değişikliklerini içerir. Bu dönemi hem fiziksel hem de psikolojik olarak sağlıklı geçirmek sağlam bir yetişkinlik için şarttır.
Ergenlik belirtileri nelerdir?
Ergenlik belirtileri kızlarla erkeklerde 10 yaş civarında başlar. Psikolojik değişiklikler iki cinsiyette de benzerken fiziksel değişiklikler cinsiyete göre farklılık gösterir.
Ergenlikte kızların yaşadığı belirtiler
Kızlardaki ilk fiziksel ergenlik belirtileri genelde memelerinin gelişmeye başlamasıdır. Memelerin hassaslaşması ve bir memenin diğer memeden aylar sonra büyümesi olasıdır. Pubik bölgede kıllanma da başlar ve bazı kızların bacaklarıyla koltukaltlarında kıllanma görebilir.
Geç fiziksel ergenlik belirtileri ise daha fazladır. Kızların memeleri büyümeye devam eder ve dolgunlaşır. Fiziksel ergenliğe girdikten iki yıl kadar sonra kızlar genelde ilk adetlerini görür. Pubik bölgedeki kıllar daha sertleşir ve kalınlaşır. Koltukaltı kulları uzamaya başlar. Bazı kızların dudaklarının üstü gibi farklı yerlerinde de kıllanma görülebilir. Kızlar daha fazla terlemeye başlar ve genelde akne çıkarırlar. Beyaz vajina akıntısı görülür. “Ergenlik gelişim parlaması” yaşarlar; adetleri başladıktan sonra bir iki yıl boyunca 5-7,5 cm uzarlar, sonra yetişkinlik boylarına erişirler. Birçok kız kilo alır ve vücut şekilleri değişir. ÜSt kollarında, kasıklarında ve bellerinin altında daha fazla yağ birikir; kalçaları yuvarlaklaşır ve belleri incelir.
Fiziksel ergenlikten yaklaşık dört yıl sonra kızların memeleri daha yetişkin görünümünde olur. Pubik kılları iç kasıklara yayılmıştır. Genital organlar tamamen gelişmiştir. Boyları daha fazla uzamaz.
Ergenlikte erkeklerin yaşadığı belirtiler
Erkeklerde ilk fiziksel ergenlik belirtileri genelde testislerin büyümesi ve testis torbasının incelip kızarmasını içerir. Penis dibinde pubik kıllar da görünmeye başlar.
Geç fiziksel ergenlik belirtileri daha çok ve belirgindir. Penis ve testisler yavaş yavaş kararır. Pubik kıllar daha kalın ve sert hale gelir. Koltukaltı kılları uzamaya başlar. Erkek çocuklar daha fazla terlemeye başlar. Memeler geçici olarak biraz şişebilir. Erkekler ıslak rüya görebilir, yani gece boşalmaları yaşayabilir. Ses çatlaklaşır ve kalıcı olarak kalınlaşır; bir süreliğine seste dengesizlikler olabilir. Erkeklerde genelde akne görülür. “Ergenlik gelişim parlaması” yaşarlar; boyları yaklaşık 7-8 cm veya yılda yaklaşık 3 cm uzar ve vücutları daha kaslı hale gelir.
Fiziksel ergenlikten yaklaşık dört yıl sonra erkeklerin genital organları yetişkinlerinki gibi görünür ve pubik kıllar iç kasıklara kadar yayılmıştır. Sakallar çıkmaya başlar ve erkek çocuklar tıraş olmaya başlayabilir. Uzamaları yavaşlar ve yaklaşık 16 yalında tamamen durur ama bundan sonra kaslanmaya devam edebilirler. Erkek çocuklar 18 yaşında fiziksel olarak yetişkin olduğuna erişir.
Ergenlikteki psikolojik değişimler nelerdir?
Ergenlik çocuklar için zor bir zaman olabilir. Kendilerinin farkına varmaya başladıkları sırada vücutlarındaki fiziksel değişimlerle, aknelerle veya vücut kokusuyla baş etmek zorunda kalırlar. Bir yandan da heyecanlı bir zamandır çünkü çocuklar yeni duygular keşfederler. Ergenlikte birtakım psikolojik ve duygusal etkiler görülebilir; örneğin açıklanamayan duygu durum değişiklikleri, düşük özgüven, sinirlilik ve depresyon. Anne babaların bu dönemde çocuklarına destek olması oldukça önemlidir.
Ergenliğin aşamaları nelerdir?
İlk ergenlik
İlk ergenlik 10-14 yaşlarında meydana gelir. Fiziksel ergenlik de genelde bu aşamada başlar. Bu aşamada çocuklar vücutlarında hızlı değişimler fark edebilir. Utangaçlık, yüz kızarması, alçakgönüllülük ve daha fazla mahremiyet hissi yaşayabilirler. Yenilmez olduklarını düşünüp sigara ve alkole başlayabilirler. Bu aşama cinsel merakın başladığı aşamadır; genelde ünlülere, mesela şarkıcılara veya oyunculara hayranlıkla ifade edilir. Yakın arkadaşlarla ilişkiler aile ilişkilerinden daha önemli hale gelir. Bu aşamada çocuklar anne babalarının yanılmaz olmadığını görür ve onların hatalarını tespit etmeye başlar. Dışavurumcu davranışlar da yaygındır.
Orta ergenlik
Orta ergenlik 15-17 yaşlarında meydana gelir. Bu sırada fiziksel ergenlik geçmiştir. Bu aşamadaki gençler görüntüleriyle ve başkalarının onlar hakkında ne düşündüğüyle aşırı ilgilenir. Kendilerine bakmakla, egzersiz yapmakla ve dış görünüşlerini değiştirmekle epey zaman harcarlar. İlişkiler bu dönemde genelde değişir. Cinsel çekicilik kaygısı da başlar. Orta ergenlikte gençler anne babalarına özgür olmalarını engellediklerini ifade ederler ve onlardan uzaklaşırlar. Özgürlüklerini banyo yapmayarak, odalarını toplamayarak veya sinir bozucu alışkanlıklar edinerek gösterebilirler. Akran gruplarına yoğun bir odaklanma görülür ve bu dönemde gençler birbirlerine anne babalarından daha fazla güvenir. İlk ergenlikte olduğu gibi, orta ergenlikte de gençler kendilerini yenilmez hissedebilir. Riskli davranışlar bu dönemde iyice artar. Diğer yandan dışavurumcu davranışlar azalmaya başlar çünkü gençler ifade aracı olarak sözcükleri nasıl kullanacaklarını daha iyi kavrar.
Geç ergenlik
Geç ergenlik 18-21 yaşlarında meydana gelir. Gençler fiziksel olarak bir yetişkin özelliği taşımakla birlikte duygusal olarak anne babalarından ayrı yaşamaya karar verebilir ama yetişkinlerden fikir almaya daha meyillidir. Akranlar hala önemlidir ama gençler onları gözü kapalı kabul etmektense etkilerini ve görüşlerini değerlendirebilir. İkili ilişkiler önem kazanır. Yetişkin sorumlulukları kabul edilir. Sorgulama becerileri gelişir ve daha kapsamlı düşünebilirler.
Ergenlik erken başlarsa ne olur?
Son yıllarda yapılan araştırmalar ergenliğin eski çağa göre daha erken başladığını gösterir. Erken değişimin ilk işaretleri pubik kıllarının ve vücut kokusunun belirmesidir. Kızlarda erken meme gelişimi görülebilir ama genelde yağlı bir dokudan ibaret olur ve sürecin devam edeceğini göstermez. Bunlar normal gelişimin çeşitli yönleri olarak sayılır ve müdahale önerilmez. Bu tür erken ergenliğin sebebinin genetik, çevre ve kilo gibi kişisel özelliklerin bir karışımı olduğu düşünülür. Fakat erken ergenlik (erken püberte), altta yatan birtakım sorunları gösterebilir ve tıbbi müdahale gerektirebilir. Kızlarda 7-8, erkeklerde 9 yaşından önce fiziksel ergenlik belirtileri görülürse erken olarak tanımlanabilir. Kızlarda 4-6 aydan uzun süre devam eden meme gelişimi veya erkeklerde devam eden penis ve testis büyümesi veya genel büyüme görülürse hormonların etkisini geçici olarak durdurmak ve ileride kemik erimesi, büyümenin durması gibi hormon dengesizliğinden kaynaklanan sorunları önlemek için tedavi gerekebilir.
Ergenlik geç başlarsa ne olur?
Bir kız 14 yaşına kadar meme gelişimi belirtisi göstermemişse veya 16 yaşına kadar hiç regl olmamışsa; bir erkeğin testisleri 14 yaşına kadar gelişmemişse doktora götürülmeleri gerekir. Kan testiyle herhangi bir hormon bozukluğu varsa onu ortaya çıkarır. MRI veya ultrason bezlerinin düzgün bir şekilde çalışıp çalışmadığını gösterir. Gecikmiş ergenliğin altta yatan sebepleri arasında anoreksiya nervosa gibi yeme bozuklukları ve az çalışan tiroid bezi (hipotiroidizm) gibi hormonal sorunlar bulunur. Şeker hastalığı (diyabet), böbrek hastalığı veya astım gecikmiş ergenliğe yol açabilir, androjen duyarsızlığı sendromu (vücudun bazı hormonları üretmemesi) gibi genetik sorunlar da onu etkileyebilir. Gecikmiş ergenlik, genelde hormon ilaçlarıyla başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.
Anne babalara düşen görevler nelerdir?
Çocuğunuz konuşurken bütün dikkatinizi ona verin, başka şeylerle ilgilenmeyin. Onu sakince dinleyin ve bakış açısını anlamaya çalışın. Sesinizi yükseltmeyin, hatta bir yabancıyla konuşurken yaptığınız gibi en nazik sesini takının. Çocuğunuzun davranışlarını onaylamasanız bile hisleriyle empati kurun. Onu yargılamamaya çalışın ki herhangi bir konuda size danışabilsinler. Aynı şekilde, suratlarına gülüp onlarla dalga geçmeyin. Yeni fikirleri denemesine yardım edin ve onların seçimi olan aktivitelere katılmayı teşvik edin ki özgüveni gelişsin. Onları takdir etmeyi unutmayın. Ona ailevi kararlarda söz vermeyi ihmal etmeyin. Yetişkin kimliğini böyle böyle edineceğini aklınızda tutun.
Gençlere düşen görevler nelerdir?
Elinizde olmayan fiziksel ve ruhsal değişimler geçirmek elbette zorlayıcı ama her yaptığınızda bunların arkasına sığınmak zorunda da değilsiniz. Anne babalarınıza düşman gözüyle bakmaktan kaçının. Sizin için en iyisini isteme ve ona göre davranma ihtimallerini göz ardı etmeyin. Onların da kendi güvensizlikleri, gereksinimleri ve hisleri olan insanlar olduklarını unutmayın. Dediklerini can kulağıyla dinlemeye ve başka görüşleri görmeye çalışın. Duygularınızı anne babanızla paylaşın ki ne hissettiğinizi daha iyi anlayabilsinler. Evdeki ve okuldaki sorumluluklarınızı yerine getirirseniz anne babanız size istediğiniz özgürlüğü sağlamaya daha gönüllü olacaktır. Anne babalarınıza, arkadaşlarınızın anne babalarına olduğu gibi saygılı ve düşünceli davranın.
Bunları da merak ediyor musunuz?
Cinselce - Cinsel Bilginin Adresi 
“Ergenlik nedir?” üzerine 9 yorum